باسمه تعالی
انتخاب معلم نمونه ، طرحی برای تمام فصول

چند سالی که طرح انتخاب  معلم نمونه ،کارمند نمونه ، کارگر نمونه ، پرستار نمونه ، دانشجوی نمونه و ... در کشور با جدیت دنبال می شود و به لحاظ داشتن برخی امتیازات معنوی و اداری و بعضاً مادی مورد توجه افراد قرار گرفته است. هر چند در برخی انتخاب ها سلایق مدیران و روابط یا حتی انتخاب نوبتی ! دیده می شود در مجموع این طرح ها باعث بالا رفتن سطح سواد علمی و ارتقاء جایگاه اجتماعی افرادی می شود که به عنوان فرد نمونه انتخاب می شوند. به جز در مواردی که انتخاب افراد به نوبت و طبق نظر مدیران میانی سازمان ها صورت می گیرد و همه ساله تعدادی را به عنوان نمونه انتخاب می کنند در بقیه موارد انتخاب افراد نمونه طبق یک سری ضوابط خاص مدون و یک فرآیند اداری دقیق صورت می گیرد و فرد باید جهت کسب امتیاز مدارک مستند داشته باشد. در این خصوص آموزش و پرورش پرچمدار انتخاب علمی و دقیق می باشد.
بی‌گمان معلمان و مربیان ‏، طلایه‌داران نهضت هدایت و سعادت ملت‌ها هستند . معمارانی که زیربنای ارزش‌های معنوی و فضایل اخلاقی و اسلامی جامعه را بنیان می‌نهند . به مصداق آیه شریفه :
ومن یعظّم شعائرالله فانّها من تقوی القلوب     ( سوره حج آیه 32 )
تکریم مقام معلم نشان ارج نهادن به مجاهدت منادیان پیشرفت و سربلندی نسل‌های حاضر و آینده است که هر قلب پاک و پرهیزگاری آن را تأیید می‌کند .
 نکوداشت یاد و نام معلم شهید انقلاب اسلامی ، آیت‌الله مطهری و معلمان شهیدی که حریم آموزش و پرورش را به آسمان شهادت پیوند زدند و شناسایی صحیح و معرفی نمونه‌های درخشان آسمان پرستاره تعلیم و تربیت‌ بر محور سیره پیامبر اعظم (ص) مصداق روشن تعظیم شعائر الهی ونشان از پاکی ضمیر و گوهر ارزشمند تقوی است . اساساً تحول نظام آموزشی کشور بر محور ارتقاء منزلت معلم و تقویت جایگاه و نقش مربیان در فرآیند تعلیم و تربیت علاوه بر افزایش بهره‌وری، در انطباق نظام مدیریت منابع انسانی با آموزه‌ها و ارزشهای اسلامی و زدودن آثار مخرب وابستگی به الگوهای منحط بیگانه نیز مشهود خواهد بود.در این رهگذر و در جهان کنونی این معلمانند که در سعادت ملت‌ها نقش مهمی را ایفا نموده و با کوشش‌های خود بنیان مستحکمی ایجاد می‌کنند تا پیشرفت و سرفرازی را برای آنان به ارمغان آورند . چنانچه هر یک از جوامع بشری در صحنه رقابت در عرصه‌های علمی ، فرهنگی و صنعتی چشم امید به کسانی دارند که دانش‌آموزان دیروز و اندیشمندان امروزند و در چنین صورتی نقش ارزنده معلم نمایان می‌شود . بنابراین بر عهده وزارت آموزش‌ و پرورش است که در میان جامعه فرهنگیان کشور معلمانی را که با رعایت اخلاق و انجام وظایف اسلامی ،‌ انسانی و نیز شغلی خود مجاهدت‌های برجسته‌ای در زمینه‌های علمی و تربیتی داشته‌اند ، انتخاب نموده و قدردان تلاش‌های ارزنده آنان باشد.
در انتخاب معلم نمونه اهدافی به شرح زیر مد نظر است.
الف ) اهداف عمومی :
هرچند خدمات تمام معلمان ارجمند کشورمان قابل تقدیر است و نمونه بودن ‏، شایسته یکایک اعضای خانواده بزرگ فرهنگیان کشور می‌باشد. اما انتخاب معلم نمونه اقدامی است که از یک سو به فراهم نمودن بستر مناسب برای رقابت  سازنده بین همکاران کمک می‌کند و از دیگر سو حرکتی نمادین در جهت ارج نهادن به معلم و تکریم مقام او می‌باشد .
ب ) اهداف اختصاصی :
تقویت نقش تربیتی مربیان ، معلمان ، مدیران و مدرسان  برای تحول در نظام تعلیم و تربیت براساس سیره پیامبر اعظم (ص)
ایجاد بستر لازم برای رقابت سالم و سازنده به منظور رشد و تعالی جامعه و ترغیب معلمان ، مدیران  و مدرسان به تلاش هرچه بیشتر برای ایفای رسالت معلمی و انجام وظایف و مسئولیت‌های خطیر خود
ایجاد شوق و انگیزه در حیطه‌های علمی ،‌آموزشی و کوشش در راه ارتقاء و توسعه دانایی از طریق انجام مطالعات ، تحقیقات ، ابتکارات و خلاقیت‌ها با هدف دستیابی به آخرین یافته‌های علمی و بکارگیری آنها در زمینه بهبود شیوه‌های مدیریت و افزایش بهره‌وری آموزش و پرورش .(1)

کسانی که در آموزش و پرورش خدمت می کنند مستحضرند که دقیق ترین و معتبر ترین فرم در انتخاب افراد نمونه در این وزارت خانه طراحی شده و همه ساله از بین بیش از یک میلیون معلم ، معلم های نمونه شهرستانی ، استانی و کشوری انتخاب می شوند. فرآیند انتخاب معلم نمونه کشوری یکی از دقیق ترین و منظم ترین سیستم ها در نظام اداری کشور می باشد و کسانی که از نزدیک  با این موضوع آشنا هستند می دانند که انتخاب 180معلم نمونه کشوری از بین بیش از یک میلیون نفر آن هم بر اساس ضوابط خاص و امتیازاتی در سطح ملی کاری بس عظیم و سترگ است و بی شک انتخاب در این سطح شاید اگر اغراق نکرده باشیم به اندازه گرفتن یک فوق لیسانس شاید هم بیشتر زمان ببرد .
در این فرم که همه ساله به لحاظ کیفی به اعتبار آن افزوده می شود و با رفع نقایص کامل و کامل تر می شود ، نظرات افراد زیادی ( حتی اعضای انجمن اولیاء و مربیان ) لحاظ می شود و امتیاز بندی ها طوری طراحی شده اند که فقط افراد شایسته و کسانی که در کنار تدریس به مولفه های فرهنگی ، علمی ، ورزشی و ... توجه دارند به عنوان برترین ها معرفی و از آنها تقدیر می شود.
در مرحله اول انتخاب معلم نمونه مواردی نظیر نظم  ، تعهد ، پشتکار و جدیت در کار ، خدمت داوطلبانه درمناطق محروم ، مخاطب‌شناسی ، مکان‌شناسی ، زمان‌شناسی و توانایی ایجاد انگیزه در فراگیران وقار ، متانت ، رعایت شئونات اخلاقی ، پای‌بندی به ارزش‌های دینی و ترویج عملی معارف قرآنی، نافذ و محبوب در رفتار با دانش‌آموزان ، اولیاء و همکاران ، مؤثر در فعالیت‌های پرورشی و عام‌المنفعه ، هوشمندی ، جامعیت درنگرش و برخورداری از بینش وسیع و قدرت بیان ، نوآوری ، خلاقیت و ابتکار ( تحول‌گرا و توانمند در طراحی و ابداع روش‌های نوین آموزشی) ، مدیریت مطلوب درکلاس و محیط آموزشی ، کارآفرین ، ورزیدگی و مهارت در زمینه رشته تحصیلی ، مرتبط بودن مدرک تحصیلی با رشته شغلی ، نظارت ، برنامه‌ریزی ، سنجش و ارزشیابی ، هنرمندی در تولید و به کارگیری تکنولوژی آموزشی و ارتباطات لحاظ می شوند که نشان از دقت نظر فراوان می باشد. در این مرحله کلیه معلم های مدرسه به صورت زوجی با هم مقایسه می شوند و نفرات برتر برای مرحله دوم انتخاب می شوند.
پس از انتخاب فرد در مدرسه به عنوان معلم نمونه مدرسه ، در مرحله دوم داشتن مدرک تحصیلی بالا ، سوابق ایثار گری ، سابقه تدریس ، شرکت در همایش ها و سمینار ها ( با ارائه مقاله به صورت سخنرانی یا پوستر ) ، کسب رتبه در همایش ها و مسابقات ، داشتن اختراع یا طرح ها و ایده های جدید ، تالیف کتاب و نوشتن مقالات در جراید ، تسلط به زبان های خارجی ، داشتن تقدیر نامه ، داشتن گواهی نامه مهارت های 7 گانه کامپیوتر و ... بخشی از موارد امتیاز آوری هستند که در فرآیند انتخاب معلم نمونه محاسبه می شوند.
البته در هر کدام از موارد بالا داشتن مدرک مستند و گواهی معتبر جهت کسب امتیاز ، لازم است و هیچ گونه سلیقه شخصی ، روابط سیاسی ، قومی و ... در محاسبه امتیاز نقش ندارند.
پس از بررسی فرم ها در کمیسیون هایی که به همین منظور در ادارات ، ادارات کل و وزارت خانه تشکیل شده اند ، اسامی معلمان نمونه شهرستان ، استان و کشوری مشخص شده و از آنها طی مراسم با شکوهی تقدیر می شود و جوایز آنها اهدا می شود.
الاایحال با وجود تغییرات سالانه در فرم امتیاز بندی انتخاب معلم نمونه و عملی و کاربردی بودن آن ، توجه به نکاتی در خصوص هر چه پر بار شدن این فرآیند و تغییر در نوع تشویق این عزیزان ضروری می نماید:
الف ) در بخش امتیاز ایثار گری به نوعی در حق بانوان اجحاف شده است چرا که جمعیت نسوان در زمان جنگ به نسبت مردان موقعیت عزیمت به مناطق جنگی را نداشته اند و می توان با بالا بردن میزان امتیاز برای بانوان در فعالیت های بسیج این نقیصه را جبران نمود.
ب) در مبحث مدرک تحصیلی ، به افرادی که دارای دو مدرک کارشناسی هستند ، امتیاز ویژه ای تعلق می گیرد و شایسته است به افرادی که لیسانس و فوق دیپلم جداگانه دارند ، نیز امتیاز ویژه تعلق بگیرد.
ج) شرکت در مسابقات مختلف و کسب امتیاز در این رقابت ها 54 امتیاز دارد که عملاً مسابقات مدون و متوالی در آموزش و پرورش برگزار نمی گردد. ( به جز پرسش مهر) لذا شایسته است همه ساله مسابقات مختلفی نظیر مقاله نویسی ، عکاسی ، نقاشی ، وبلاگ نویسی ، شعر ، طنز نویسی ، ورزشی  و ... به صورت منظم و دوره ای در آموزش و پرورش  برگزار شود تا فرهنگیان با شرکت  در این رقابت ها بتوانند میزان توانایی های خود را به منصه ظهور بگذارند و این توانایی ها در انتخاب ایشان به عنوان معلم نمونه تاثیر گذار باشد.
د) بحث انتخاب معلم نمونه صرفا ویژه معلمان برگزار گردد و تعریف دقیق از معلم ارائه شود . ( معلم کسی است که حداقل 24 ساعت در هفته تدریس کند.) و سایرین تحت عنوان کارمند نمونه بررسی شوند. بنابراین بهتر است  پزشکان ، مدیران مدارس و مدیران بخش های مختلف و کارمندان اداری سازمان و مناطق تحت قالب کارمند نمونه گزینش و انتخاب شوند.
ه) نکته دیگر اینکه در بخش تالیفات به مقالاتی امتیاز تعلق می گیرد که در نشریات علمی پژوهشی ،  علمی تخصصی یا علمی ترویجی ( مجلات ISI )  چاپ شده باشند . در صورتی که نشریات ما در آموزش و پرورش عمدتاً 3 نشریه هستند.مجله رشد ( ماهنامه فرهنگی – آموزشی) ، مدیریت مدرسه( ماهنامه آموزشی ، تحلیلی و اطلاع رسانی ) ، پیوند ( ماهنامه آموزشی – تربیتی) که به طور منظم به مدارس ارسال می شوند و هیچ کدام در قالب ها بالا نیستند. لذا بهتر است در مورد تعیین نوع مجلات دقت شود و مقالت در دو بخش عمومی و تخصصی بررسی شوند.
و) فرمی برای ارزشیابی فرهنگیان علاقه مند به تحقیق ، ترجمه ، مسابقات و ... تهیه شود و یک سقف مثلا 500 امتیازی نیز تعیین شود. هر فرد که به امتیاز مورد نظر رسید برای وی از طرف وزیر تشویقی ارسال شود.  با این شیوه اکثر معلمان توانمند قادر دریافت تشویقی از وزیر خواهند بود.
البته می توان به صورت نیز بیان کرد : امتیاز  200 تشویقی از  مدیر منطقه ، امتیاز300 از مدیر کل و امتیاز 500 از وزیر محترم تشویقی دریافت کنند.
در این فرم می توان به موارد زیر امتیاز داد: تالیف کتاب  - شرکت در همایش ها و ارائه مقاله به صورت پوستر - کسب رتبه در مسابقات منطقه / استان / ملی   - چاپ مقاله در نشریات  - نظام پیشنهادات – انجام طرح های ابتکاری و داوطلبانه – تهیه سی دی و وسایل کمک آموزشی  و موارد دیگر
( البته این طرح آخری  منهای شیوه نامه انتخاب معلم در حالت کلی  نیز قابل بررسی است )
ز) با توجه به امتیازاتی که فرهنگیان کسب می کنند ، در بند هایی که میزان کسب  امتیاز فرهنگیان کم است ( نظیر نظام پیشنهادت یا اختراعات )  امتیاز کم شود و امتیاز آن  به بند هایی که امکان شرکت بیشتر فرهنگیان فراهم است ( نظیر همایش ها ) اضافه شود.
ح) کمیسیون آثار و تالیفات مجدداً فعال و راه اندازی شود.
ط) کار فرهنگیان بیشتر نظری و فرهنگی و اختراع و ابتکار یک کار فنی . بهتر امتیاز اختراعات کم شود و به کار های نظری ، فرهنگی و علمی اضافه شود.
تقدیر از فرهنگیان نمونه
هر چند جوایز مادی که به معلمان نمونه اعطا می شود دارای ارزش ریالی مناسب هستند ولی در خصوص جوایز معنوی چندان تلاشی صورت نگرفته است .در این خصوص پیشنهاداتی ارائه می گردد:
الف: در صورت امکان ، ادامه تحصیل معلمان نمونه کشوری در یک مقطع بالاتر بدون کنکور مهیا شود.
ب: در حکم کارگزینی معلمان نمونه ، این افتخار به صورت کسب نشان های دولتی لحاظ شود.
ج: معلمان نمونه شهرستانی به مدت 2 سال و معلمان نمونه استانی به مدت 5 سال و معلمان نمونه کشوری به مدت 10 سال بدون نوبت و بدون محاسبه امتیاز در انتخاب مدرسه سازماندهی شوند.
د: اسامی و تصویر فرهنگیان نمونه کشوری در یک مجلد چاپ و به هر مدرسه ارسال شود. ( امسال متاسفانه حتی نام فرهنگیان کشوری در نشریه نگاه که ویژه آموزش و پرورش است ، هم چاپ نشد!)
ه) یک نشان و آرم فلزی (جهت نصب روی کت ) و یک لوح یا تندیس مراسم این عزیزان طراحی و به آنها اهدا شود.
امید است سایر ادارات و نهاد ها هم در انتخاب افراد نمونه همانند آموزش و پرورش دقت نظر بیشتری به خرج دهند تا به یک وحدت رویه در این خصوص برسند و افراد لایق و شایسته به عنوان نمونه انتخاب شوند.
وحید حاج سعیدی
دبیر زبان انگلیسی
1- شیوه نامه انتخاب معلمان نمونه (سال تحصیلی 89-1388)