بررسی راهکار های حفظ هوشیاری در برابر تهدیدات و توطئه های دشمن

چکیده :

مجموعه‌ی اقدامات غیرمسلحانه که موجب بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، ارتقاء پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی ‌دشمن می‌شود پدافند غیرعامل نامیده می‌شود.

در این پدافند تمامی اقدامات به منظور احتیاط با استفاده از غیر ابزار جنگی به منظور به حداقل رساندن تاثیر عملیات خصمانه دشمن به کار می‌رود که این نوع دفاع فقط در هنگام حمله نظامی دشمن به کار نمی رود .

این دفاع در مقابل کلیه حملات و توطئه های دشمن از قبیل حملات نظامی ، اجتماعی ، فرهنگی ، رسانه أی و مذهبی می باشد.

اما ساختار جنگ به هیچ عنوان تغییر نمی کند و جنگ جنگ است. ملت باید در همه اعصار هوشیار باشند و زمینه نفوذ دشمن را به هر نحوی محدود کنند.

تمامی عوامل پدافند غیر عامل  باز دارنده و تقویت کننده دارند و به نوعی قدرت تدافعی را در مقابل حملات احتمالی دشمن بیشتر میکنند.

لذا برگزاری جلسات ، کلاس های مختلف و توزیع و تکثیر جزوات پدافند غیر عامل باعث تنویر افکار عمومی گشته و ماحصل آن آمادگی همه جانبه و صددرصدی مردم در برابر هرگونه اقدام دشمن می شود.

بالا رفتن توان تدافعی کشور باعث بالا رفتن میزان اقتدار هر جامعه می گردد و این اقتدار ضامن بقای حکومت اسلامی و گسترش اسلام اصیل به سایر جوامع علاقه مند به دین می شود.

کلمات کلیدی : پدافند غیر عامل – اقتدار ملی – توان دفاعی

Abstract in English

Passive defence is some unarms activities leads to decrease the disadvantages of war , increasing natinal defence and crices management.This kind of defence covers all enemy’s attacks like armed attacks , social attacks , cultural and media attacks.

But as we know war is war and the structure of war dose not change. We shuold try to be curious all the time. We can do this by helding some classes , publishing some booklets and help our people to be ready compeletely.

When the country is powerful , the authority of  goernment increases and this helps us to export our religious and culture to other nations .

Keyword: passive defence – national authority – defence ability

مقدمه :

کلمه پدافند به معنای دفاع بوده و در مقابل آفند بمعنی هجوم و حمله می آید. بین واژه‌های غیرعامل یا دفاع غیرعامل و دفاع غیرنظامی تفاوت‌هایی وجود دارد. این واژه‌ها از واژه دفاع نظامی نشات می‌گیرد که شامل تمام مواردی است که با سلاح و جنگ‌افزار در مقابل تهاجم دشمن انجام می‌شود. دفاع غیرعامل شامل کلیه اقدامات پیشگیرانه است که بدون جنگ‌افزار در مقابل دشمن انجام می‌شود. دفاع غیرنظامی با پدافند عامل و غیرعامل متفاوت است .

پدافند عامل( ActiveDefence ) : بمفهوم مقابله نظامی، و آن تیراندازی بوسیله سلاحهای ضد هوایی بسمت  مهاجم است.

پدافند غیر عامل (passive defence)  : بمفهوم حفاظت موثر از جان کارکنان آن مجموعه و حتی الامکان تاسیسات مجموعه در برابر حملات می باشد.

بدیهی است اقدام دوم مستلزم مقداری ابزار از قبیل سنگر و جان پناه و آموزش به یکایک کارکنان و ابزار اعلام خطر همچون آژیر و ... است و از آنجا که مراکز صنعتی و اقتصادی قاعدتا مقدورات پدافند عامل را در اختیار ندارند بناگزیر تنها راه حفاظت از وضعیت موجود را در بکارگیری پدیده ای موثر بنام اقدامات پدافندی (بازدارنده) غیر عامل می یابند

اما تعریف علمی پدافند غیر عامل چیست ؟

مجموعه‌ی اقدامات غیرمسلحانه که موجب بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، ارتقاء پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی ‌دشمن می‌شود پدافند غیرعامل نامیده می‌شود.

"ویا به عبارتی   مجموعه اقداماتی  که مستلزم به کارگیری جنگ افزار و تسلیحات نبوده و با اجرای آن می توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیر نظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان خسارات و تلفات ناشی از حملات و بمباران های هوایی موشکی دشمن  و سایر بلایای طبیعی را به حداقل ممکن کاهش داد. در مجموع فعالیت‌هایی که یک کشور و یا عوامل آن با انجام آنها از بروز و استمرار سوانحی که جان و مال مردم را تهدید می‌کند جلوگیری یا در صورت بروز حادثه، آثار مربوطه را کاهش دهد، یعنی به عنوان مثال:سیل،زلزله،آتشفشان،طوفان،انفجار گاز و نفت،آتش‌سوزی عمومی،بمباران و... . ‌

در این پدافند تمامی اقدامات به منظور احتیاط با استفاده از غیر ابزار جنگی به منظور به حداقل رساندن تاثیر عملیات خصمانه دشمن به کار می‌رود که بخشی از آنها به صورت زیر می باشند:

اعلام خبر،کمک رسانی ، جلوگیری از گسترش اخبار روانی نادرست ، اختفا،استتار،تفرقه، استحکامات، پراکندگی، پناهگاه، حیله،فریب، تحریک و... ‌

مولفه های پدافند غیر عامل

1- اهداف (استراتژی + عملیات+ تاکتیک) ‌

‌2- راه‌ها (نظریات استراتژی+ اهمیت استراتژی+ ارزش استراتژیک) ‌

‌3- عوامل (ابزار + وسایل) ‌

تفاوت پدافند غیر عامل و دفاع غیرنظامی

تاکید اصلی و محوری دفاع غیرنظامی حفاظت و حراست از مردم و نیز انجام عملیات اضطراری برای تعمیرات و راه‌اندازی مجدد خدمات و تاسیسات حیاتی کشور است.مراکز حیاتی و ثقل در هر مملکتی دارای حساسیت ذاتی خود هستند که به ترتیب در اقدامات پدافندی غیرعامل به آنها پرداخته خواهد شد.

اهداف پدافند غیر عامل

1- کاهش قابلیت‌ و توانایی سامانه‌های شناسایی، هدف یابی و دقت هدف‌گیری تسلیحات آفندی دشمن.

2- بالا بردن قابلیت‌ بقا، استمرار عملیات و فعالیت‌های حیاتی و خدمات رسانی مراکز حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیر نظامی کشور در شرایط وقوع تهدید، بحران و جنگ.

3- تقلیل آسیب پذیری و کاهش خسارت و صدمات تاسیسات، تجهیزات و نیروی انسانی مراکز حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیر نظامی کشور در برابر تهدیدات و عملیات دشمن.

4- سلب آزادی و ابتکار عمل از دشمن.

5- صرفه جوئی در هزینه‌های تسلیحاتی و نیروی انسانی.

6- فریب و تحمیل هزینه بیشتر به دشمن و تقویت بازدارندگی.

7- افزایش آستانه مقاومت مردم و نیروی خودی در برابر تهاجمات دشمن.

8-حفظ روحیه و انسجام وحدت ملی و حفظ سرمایه‌های ملی کشور.

9- حفظ تمامیت ارضی، امنیت ملی و استقلال کشور.

اهمیت پدافند غیر عامل:

تجارب و شواهد ثبت شده در جنگهای اعصار گذشته تاریخ بشری و قرن حاضر، نمونه های مستدل و انکار ناپذیری است که اهمیت حیاتی پدیده دفاع غیر عامل را آشکار و ثابت می‌نماید، موارد مشروحه ذیل نمونه‌های بارزی از این اهمیت می‌باشند.

1- بکار گیری اقدامات پدافند غیر عامل، موجب زنده ماندن و ادامه حیات و بقای نیروی انسانی می‌گردد که با ارزش‌ترین سرمایه یک سازمان و قدرت ملی کشور می‌باشد.

هر کس نفسی را بدون حق قصاص و یا اینکه فساد و فتنه‌ای در روی زمین کند، به قتل رساند، مثل آن باشد که همه مردم را کشته و هر کس نفسی را حیات بخشد (از مرگ نجات دهد)، مثل آنست که همه مردم را حیات بخشیده (سوره مبارکه مائده 32)

نیروی‌های انسانی بزرگترین سرمایه‌های یک سازمان، جامعه و کشور می‌باشند و از دست رفتن نابهنگام یک انسان، بزرگترین زیان اجتماعی است که به یک جامعه و کشور وارد می‌شود.

2- دفاع غیر عامل موجب صرفه جویی کلان اقتصادی و ارزی در حفظ تجهیزات و تسلیحات بسیار گران‌قیمت نظامی نظیر (هواپیماهای شکاری و ترابری، سامانه های موشکی و پدافند هوایی و زمین به زمین، رادارها، شناورها، توپخانه صحرایی، تانکها و نفربرها و ... می‌گردد.

خرید و تهیه تسلیحات نظامی در هر زمان و از هر جا امکان پذیر نمی‌باشد.

وجود حتی یک سلاح (تیر بار، توپ، تانک، بالگرد، هواپیما، شناور، موشک‌ و ...) گاهی می‌تواند سرنوشت یک نبرد را رقم زند.

مکان یابی صحیح اولیه، مقاوم سازی و ایجاد استحکامات، استفاده مناسب از عوارض طبیعی و سایر اقدامات پدافند غیر عامل می‌تواند به نحوی موثر موجب صرفه جویی در بکار گیری سلاح‌ های کمتر پدافندی، نیروی انسانی و هزینه‌های کلان تسلیحاتی و سازمانی گردد.

3- دفاع غیر عامل، مراکز حیاتی و حساس (اقتصادی، سیاسی، نظامی، ارتباطی، مواصلاتی، پالایشگاهها، نیروگاهها، بنادر، فرودگاهها، مجتمع‌های صنعتی و ...) را در برابر حملات و بمباران‌های هوایی و حملات زمینی دشمن حفظ نموده، خسارات و صدمات را تقلیل و ادامه فعالیت و مقاومت در شرایط بحران و جنگ را ممکن می‌سازد.

رعایت پاره‌ای از اقدامات پدافند غیر عامل در بعضی از مراکز حیاتی و حساس کشور موجب مقاومت، پایداری و ادامه خدمات بهتر و آسیب پذیری کمتر آنها در برابر حملات و بمباران‌های هوایی دشمن در طول هشت سال دفاع مقدس بوده است (پالایشگاه اصفهان، سد و نیروگاه آبی دز) مصادیق بارزی از این مدعاست.

استراتژی و سیاست تمرکز زدایی کره شمالی در جهت حفظ مراکز حیاتی و حساس، راهبرد عملی و مفید و موثری با رویکرد دفاعی امنیتی فرا روی مسئولین و مبادی ذیربط کشور در طراحی، ساخت و احداث مراکز حیات و حساس کشور می‌باشد.

4- اقدامات دفاع غیر عامل موجب تحمیل هزینه به دشمن می‌گردد.

انهدام اهداف مستحکم پراکنده و کوچک به مراتب مشکل‌تر و پر هزینه تر از انهدام اهداف نرم و سست و بدون حفاظ و متراکم و حجیم می‌باشد.

دشمن برای هدف‌گیری و انهدام اهداف مستحکم و پراکنده می‌بایست هواپیماها، تسلیحات و زمان بیشتری را صرف کشف و انهدام آنها نماید و چنانچه خرج یک اقدام یا تهدید از دخل آن برای دشمن بیشتر باشد، تاثیر بازدارنده‌ای در تصمیم و عمل وی خواهد گذاشت.

5- دفاع غیر عامل موجب حفظ نیروها برای ضربه زدن در زمان و مکان مناسب به دشمن و سلب آزادی و ابتکار عمل از دشمن و نیروی مهاجم می‌شود.

6- فریب یکی از اصول دفاع غیر عامل است، تهیه و ساخت ماکت‌های فریبنده و کاذب، یکی از اقدامات موثر دفاعی غیر عامل است که در صورت استتار و اختفاء و پوشش اهداف حقیقی فوائد و نتایج مشروحه زیر را دارد.

انحراف دشمن از اهداف حقیقی و مهم به سمت اهداف کاذب و کم اهمیت.

تحمیل هزینه بیشتر به دشمن.

بیشتر نشان دادن توان خودی.

تضعیف روحیه و تحلیل انرژی دشمن.

تقلیل صدمات و خسارات تجهیزات، تاسیسات و تلفات نیروی انسانی.

غافلگیر نمودن دشمن و سلب ابتکار عمل از وی.

حفظ توان خودی جهت ادامه فعالیت، افزایش آستانه مقاومت و استمرار عملیات و خدمات.

7- در مقام مقایسه 3 عنصر (تهاجم، دفاع عامل و دفاع غیر عامل) عنصر دفاع غیر عامل، مخارج و هزینه‌های کمتری دارد و از نظر اخلاقی و بشر دوستانه و سیاسی، مفهومی صلح دوستانه تر دارد. همچنین نیل به «دفاع غیر عامل» در مقایسه با «دفاع عامل» ساده‌تر و سهل الوصول به نظر می رسد.

 کاهش آسیب پذیری و افزیش امنیت

 ایجاد قابلیت انعطاف پذیری در وضعیت های مختلف

 عکس العمل های به موقع

 دستیابی سریع به هدف

 تشخیص مطلوب و به موقع فرصت ها

 تصمیم گیری منطقی و سریع

 بکار گیری ابتکارات جدید

 تلفیق صحیح ابزارها و امکانات

 گزینش و بکارگیری اصولی و صحیح نیروها و ابزارها می گردد.

ضرورت و چرایی  پدافند غیر عامل

علاقه به حیات و حفظ بقاء به طور غریزی در هر انسانی وجود دارد لذا در طول تاریخ، بشر برای دستیابی به ملزومات حیاتی خود از جمله غذا و انرژی به گسترش و توسعه مراتع و زمین‌های کشاورزی و معادن پرداخته یا به جهت دفع تجاوز دشمنان خود جنگ‌ها و منازعات بسیاری را پشت سر نهاده است. سلاح‌هایی که جوامع بشری قبل از دوران صنعتی در جنگ‌ها بکار می‌بردند دست ساز و بسیار ساده بود، بین فرآیندهای دانش و فناوری و نوع سلاح‌هایی که جوامع بشری برای بهره گیری از آنها در جنگ ابداع و اختراع می‌کرده‌اند، ارتباط نزدیکی وجود داشته است.

در دوران معاصر، این پیوستگی در اثر تحولات و پیشرفت‌های عظیم در فناوری رو به فزونی نهاده است. پس از وقوع انقلاب صنعتی در قرن هجدهم در اروپا و توسعه بیشتر،(پژوهش و توسعه) پیشرفت‌های شگرفی در همه سطوح فناوری پدید آمد. به طوری که دوران کنونی به ویژه دو دهه اخیر را (عصر انقلاب سوم فناوری) یا (دوران انقلاب در میکروالکترونیک) نامیده‌اند، تحولات مذکور لزوما فناوری تسلیحاتی را به شدت تحت تاثیر قرار داد به طوری که همه ابعاد و سطوح این فناوری بسیار پیچیده شده و در خصوص طرح‌های نظامی جنبه راهبردی یافته است. پیشرفت سریع علوم و فناوری نظامی در زمینه تولید انواع سلاح‌های آفندی توسط کشورهای پیشرفته و توان همپائی سایر کشورها موجب گردیده است تا بحث پدافند به ویژه دفاع غیر عامل توسط کشورهای اخیرالذکر مورد توجه جدی قرار گیرد.

با نگرش به این‌که سلاح‌های کنترل از راه دور و پیشرفته جایگزین اکثر سلاح‌های سنتی گردیده‌اند و به عنوان مثال با فشار یک دکمه از فواصل دور می‌توان جان هزاران انسان را مورد تهدید جدی قرار داد توجه به امر پدافند، طبیعی جلوه می‌نماید.

استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی همانند استفاده رژیم بعثی از سلاح‌هایی شیمیایی در طول 8 سال جنگ تحمیلی علیه جمهوری اسلامی و تجربه جنگ نفت، جنگ افغانستان، مناقشه یوگسلاوی و جنگ اخیر امریکا علیه عراق لزوم توجه به مقوله دفاع، خصوصا دفاع غیر عامل را مضاعف نموده است.

اقدامات دفاع غیر عامل شامل اصول اساسی و ملاحظاتی است که در اغلب کشورهایی جهان، این اصول و ملاحظات با کمی اختلاف پذیرفته شده اند ولی شیوه به کارگیری آنها ابتکاری، هنرمندانه و خردمندانه است نه اینکه کلیشه‌ای باشد به همین دلیل وسعت هر اصل به خلاقیت‌های فکری بشر و شرایط زمان و مکان بستگی دارد و بعضا حد و مرزی برای این اصول نمی‌توان تعیین کرد و لذا در حد غیر قابل تصوری در نحوه بکارگیری اصول دفاع غیر عامل تنوع وجود دارد. در این مقاله سعی گردیده است پس از تبیین اصول و ملاحظات دفاع غیر عامل و موضوعات ذیربط، توصیه‌هایی چند در خصوص اقدامات دفاع غیر عامل ارائه گردیده است.

اصول پدافند عامل نظامی :

مجموعه اقدامات بنیادی و زیر بنایی است که در صورت بکار گیری می‌توان به اهداف پدافند غیر عامل از قبیل تقلیل خسارات و صدمات، کاهش قابلیت و توانایی سامانه شناسائی، هدف یابی و دقت هدف گیری تسلیحات آفندی دشمن و تحمیل هزینه بیشتر به وی نائل گردید.

در اکثر منابع علمی و نظامی دنیا اصول پدافند غیر عامل شامل 6 الی 7 اقدام مشروحه ذیل می‌باشد که در طراحی و برنامه ریزی‌های و اقدامات اجرایی دقیقا می‌بایست مورد توجه قرار گیرد.

1- استتار Camouflage

2- اختفا Concealment

3- پوشش Cover

4- فریب Deception

5- تفرقه و پراکندگی Separation And Dispersion

6- مقاوم سازی و استحکامات Hardening

7- اعلام خبر Early warning

تعاریف و اصلاحات

پدافند (Active Defense)

عبارتست از بکارگیری مستقیم جنگ افزار، به منظور خنثی نمودن و یا کاهش اثرات عملیات خصمانه هوایی، زمینی، دریایی، نفوذی و خرابکارانه بر روی اهداف مورد نظر.

پدافند غیر عامل (Passive Defense)

به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌گردد که مستلزم بکارگیری جنگ افراز نبوده و با اجرای آن می‌توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیر نظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد.

دفاع غیر نظامی (Civil Defsnse)

دفاع غیرنظامی تقلیل خسارات مالی و صدمات جانی وارده بر غیر نظامیان در جنگ یا در اثر حوادث طبیعی نظیر سیل، زلزله، طوفان، آتش‌فشان، آتش‌سوزی و خشکسالی می‌باشد، در منابع خارجی، وظایف دفاع غیر نظامی شامل چهار عنوان ذیل می‌باشد:

1- اقدامات پیشگیرانه و کاهش دهنده (Mitigation)

2- آماده سازی و امداد رسانی (Preparation)

3- هشدار و اخطار (Response)

4- باز سازی مجدد (Recovery)

مراکز حیاتی و مراکز ثقل (Vital and Gravity Centers)

مراکز و تاسیسات حیاتی و پر اهمیت کشور می‌باشند که در صورت حمله و بمباران و انهدام آنها صدمات جدی به نظام اجتماعی، سیاسی و نظامی کشور وارد شده، آنها را در یک مخاطره و بحران جدی قرار می‌دهد.

مراکز حیاتی (Vital Centers)

مراکزی هستند که در صورت انهدام کل یا قسمتی از آنها، موجب بروز بحران، آسیب و صدمات قابل توجه در نظام سیاسی، هدایت، کنترل و فرماندهی، تولیدی و اقتصادی، پشتیبانی، ارتباطی و مواصلاتی، اجتماعی، دفاعی با سطح تاثیرگذاری در سراسر کشور گردد.

مراکز حساس (Critical Centers)

مراکزی هستند که در صورت انهدام کل یا قسمتی از آنها، موجب بروز بحران، آسیب و صدمات قابل‌توجهی در نظام سیاسی، هدایت، کنترل و فرماندهی تولیدی و اقتصادی، پشتیبانی، ارتباطی و مواصلاتی، اجتماعی، دفاعی با سطح تاثیر گذاری منطقه‌ای در کشور گردد.

مراکز مهم ( Important Centers)

مراکزی هستند که در صورت انهدام کل یا قسمتی از آنها، موجب بروز آسیب و صدمات محدود در نظام سیاسی، اجتماعی، دفاعی با سطح تاثیر گذاری محلی در کشور گردد.

استتار و اختفاء (Camouflage & Concealment)

فن و هنری است که با استفاده از وسائل طبیعی یا مصنوعی، امکان کشف و شناسائی نیروها، تجهیزات و تاسیسات را از دیده بانی، تجسس و عکسبرداری دشمن تقلیل داده و یا مخفی داشته و حفاظت نماید.

مفهوم کلی استتار، همرنگ و هم‌شکل کردن تاسیسات، تجهیزات و نیروها با محیط اطراف می‌باشد.

اختفا، حفاظت در برابر دید دشمن را تامین می‌نماید و استتار امکان کشف یا شناسایی نیروها، تجهیزات و تاسیسات و فعالیتهای را تقلیل می‌دهد.

پراکندگی(‌Dispersion)

گسترش‌ باز و پخش نمودن و تمرکز زدایی نیروها، تجهیزات، تاسیسات یا فعالیت‌های خودی، به منظور تقلیل آسیب پذیری آنها در مقابل عملیات دشمن به طوری که مجموعه‌ای از آنها هدف واحدی را برای دشمن تشکیل ندهند.

تفرقه و جابجایی (Separation and Movement)

جداسازی، گسترش افراد، تجهیزات و فعالیت‌های خودی از محل استقرار اصلی به محلی دیگر به منظور تقلیل آسیب پذیری، کاهش خسارات و تلفات می‌باشد، مانند: انتقال هواپیما‌های مسافرتی به فرودگاه‌های دورتر از برد سلاح‌های دشمن و یا انتقال تجهیزات حساس قابل حمل از محل اصلی به محل موقت که به علت عدم شناسایی و حساسیت مکانی، دارای امنیت و حفاظت بیشتری می‌باشد.

استتار، اختفاء و ماکت فریبنده CC&D

استفاده و بهره برداری از اقدامات تجهیزات و روش‌هایی برای پنهان نمودن، همگون سازی، تغییر شکل، شبیه سازی، ایجاد طعمه فریبنده و حذف شکل منظم هندسی اهداف در جهت ممانعت از کشف و شناسائی نیروها، تجهیزات، تاسیسات و فعالیت‌های خودی توسط سامانه‌های آشکار ساز و حساسه دشمن.

فریب (Deception)

کلیه اقدامات طراحی شده حیله‌گرانه‌ای که موجب گمراهی دشمن در نیل به اطلاعات و محاسبه و برآورد صحیح از توان کمی و کیفی طرف مقابل گردیده و او را در تشخیص هدف و هدف گیری با شک و تردید مواجه نماید.

فریب، انحراف ذهن دشمن از اهداف حقیقی و مهم به سمت اهداف کاذب و کم اهمیت می‌باشد.

مقاوم سازی و استحکامات (Fortification)

ایجاد هر گونه حفاظتی که در مقابل اصابت مستقیم بمب، راکت، موشک، گلوله توپخانه، خمپاره و یا ترکش آنها مقاومت نموده و مانع صدمه رسیدن به نفرات، تجهیزات یا تاسیسات گردیده و اثرات ترکش و موج انفجار را به طور نسبی خنثی نماید. پناهگاه، جان پناه، سازه‌های امن و مقاوم‌سازی تاسیسات، ایجاد استحکامات صحرایی و سازه‌های موقتی، دال بتنی، کیسه شن، خاک‌ریز، بشکه شن و یا استوانه بتنی و ... جزء استحکامات محسوب می‌شوند.

اعلام خبر (Early warning)

آگاهی و هشدار به نیروهای خودی مبنی بر نزدیک بودن عملیات تعرضی دشمن.

این هشدار که برای آماده شدن می‌باشد، ممکن است چند ساعت، چند روز و یا زمانی طولانی‌تر از آغاز مخاصمات اعلام گردد.

دستگاه‌ها و وسایل اعلام خبر شامل رادار، دیده‌بانی بصری، آژیر، بلندگو، پیامها و آگاهی های هشدار دهند می‌باشد.

مکان یابی (Site selection)

یکی از اقدامات اساسی و عمده پدافند غیر عامل، انتخاب مکان مناسب می‌باشد تا آنجا که ممکن است باید از ایجاد تاسیسات حیاتی و حساس در دشت‌های مسطح یا نسبتا هموار اجتناب کرد. زیرا تاسیسات احداث شده در چنین محل‌هایی را نمی‌توان از دید دشمن مخفی نگاهداشت.

ایجاد تاسیسات حیاتی و حساس در کنار بزرگراه‌ها، جاده‌های اصلی، کنار سواحل دریا، رودخانه‌ها و نزدیکی مرزها موجب سهولت شناسایی و هدف یابی آسان آنها توسط دشمن می‌گردد.

توضیح اینکه سه موضوع عمده که می‌بایست در مکان یابی به آن توجه خاص مبذول گردد به شرح ذیل می‌باشد:

1- ماموریت (Mission)

امکان اجرای ماموریت در مکان تعیین شده موجود باشد.

2- پراکندگی (Dispersion)

وسعت مکان انتخابی به صورتی باشد که امکان پراکندگی مناسب تاسیسات و تجهیزات را فراهم نماید.

3- شکل عوارض و محیط (Terrain Pattern)

مکان انتخابی به گونه‌ای باید باشد که احداث تاسیسات و استقرار تجهیزات تا آنجا که ممکن است باعث بهم خوردگی شکل طبیعی زمین نگردیده، ضمنا همرنگی با عوارض محیطی (روستایی، کویری، کوهستانی، جنگلی، شهری) حفظ شود.

4 -  اقدامات درون سازمانی (سیستمی):

اقدامات پیش بینی شده خاص در سازمان برای مواجهه با شرایط بحرانی شامل شرح وظایف و فعالیتها در زمان قبل، حین و بعد از حمله.

5 -  انضباط استتار(Comouflage Discipline)

اجتناب از کارهایی که ظاهر طبیعی یک منطقه را تغییر داده و یا موقعیت عده‌ها و تجهیزات را بدون اینکه حتی دیده شوند، برای دشمن آشکار سازد.

6 -  عملیات دود (Smoke Operation)

عملیات دود،‌به منظور ایجاد پوشش و استتار تاسیسات حیاتی و حساس، تجهیزات، مخفی نگاه داشتن فعالیت‌ها، فریب و انحراف موشک‌های مادون قرمز، کروز و لیزری بکار گرفته می‌شود.

7-  اقدامات بعد از بمباران: (کنترل تردد - تخلیه مجروحین - کنترل خسارت - خنثی سازی بمب، ...)

8 - اطفاء حریق Extinguishing System

پیش بینی و تهیه و استقرار تجهیزات و وسائل اطفاء حریق در مراکز حیاتی و حساس قبل از بمباران و یا حملات موشکی به منظور کنترل و مهار آتش و جلوگیری از توسعه آن به کارکنان، تجهیزات و تاسیسات مجاور محل وقوع آتش سوزی می‌باشد.

9 -  استتار سنتی:

به معنی تغییر شکل و ایجاد هماهنگی اماکن، تاسیسات، مسیرهای منتهی به هدف، وسائل، تسلیحات، تجهیزات و نفرات با محیط پیرامون خود به گونه‌ای که کشف، شناسایی و تشخیص آن به سهولت ممکن نباشد و انجام این استتار با هزینه‌ای بسیار کم و بدون بهره گیری از فناوری خاصی صورت گرفته و از طریق تمامی نیروها، سازمان‌ها، نهادها و گروه‌ها قابل انجام می‌باشد.

10 -  استتار مدرن (فناوری های خاص):

مفهوم کلی استتار مدرن عبارت است از جلوگیری و ممانعت از استفاده قدرت کشف، آشکار سازی، شناسایی و ردیابی انواع حسگرهای الکترواپتیک، راداری، لیزری، صوتی، مغناطیسی، حرارتی و ... دشمن، ضمنا با بهره گیری از انواع طرح‌ها، روشها و تجهیزات موثر نظیر کنترل تشعشات راداری، اختلال در فرآیند رد گیری، ممانعت از استراق، سمع، طراحی خاص بدنه تجهیزات، بهره برداری از مواد جاذب امواج و حرارت، سطوح قابل انعطاف، استفاده از چف، فلیر، طعمه‌ها، پرده دود و بخار آب غلیظ، جلوگیری از انعکاسات نوری، صوتی، ارتباطی و نشست هر گونه امواج الکترومغناطیسی و الکتریکی و کلیه راه حل‌های فنی و ابتکاری که در پنهان نگه داشتن و مخفی سازی اهدا، تاسیسات، تجهیزات، نفرات و ... موثر می‌باشد.

جنگ رسانه ای

نکته قابل توجه دیگر اینکه امروز جنک فیزیکی به جنگ رسانه أی تبدیل شده و لزوم حفظ حریم ها و اخلاقیات بیش از پیش ضروری می نماید.

در جنگ نظامی و حمله نظامی ، دشمن مشخص ، هدف مشخص ، میزان خسارت مشخص و آشکار است . می توان آن را اندازه گیری کرد. راه حمله مجدد را بست خرابی را آباد کرد و …

اما در جنگ سرد و زیر زمینی ، در جنگ رسانه أی اولا دشمن شناخته نیست. نوع حمله به هیچ عنوان مشخص نیست. افرادی که به آنها حمله صورت می گیرند مشخص نیستند . میزان خسارات معلوم نیست  و از همه مهمتر اینکه بسیاری از صدمات به هیچ عنوان قابل جبران نیستند.

نسل امروز در مواجهه با رسانه های نوین مثل موبایل ، اینرنت و ماهواره ضعف فراوانی از خود نشان داده و لزوم حمایت ؤ اموزش صحیح به نسل جوان بیش از هر زمان دیگری ضروری می نماید.

در این بخش به عوارض استفاده نا درست از وسایل ارتبط جمعی پرداخته و راهکار هایی ارائه می گردد:

آسیب شناسی نسل جوان

رفتارها ود‌یدگاههای نسل امروز برای بسیاری از مرد‌م غیر قابل د‌رک است جوان ونوجوان امروز چیزهایی را می‌‌پسند‌د‌ که با سلیقه و ذایقه نسل‌‌های پیشین تفاوت‌‌های ماهوی و فاحش د‌ارد‌. آرمان‌‌های او بسیار متفاوت از اید‌ه‌آل‌‌های بزرگتر‌‌های اوست. سطح اطلاعات و د‌انش و خصوصیات اخلاقی ،  رفتار‌‌های اجتماعی و علایق و نوع تفکر این ،  نسل آنچنان متفاوت از نسل‌‌های پیشین است که او را د‌ر موقعیت ممتازی قرار د‌اد‌ه است ،  با این حال د‌ر رفتارهاود‌ید‌گاه‌‌های همین نسل نیز د‌گرگونی‌‌های اساسی و ساختاری د‌ر حال شکل‌گیری است که بخش عمد‌ه آن متاثر از ورود‌ و شیوع فناوری نوین ارتباطات یعنی اینترنت و ماهواره است د‌ر واقع یکی از نقاط جد‌ایی این نسل با نسل‌‌های پیشین ، آشنایی ،  بهره گیری و انس و الفت با این رسانه و فناوری ارتباطی است. برای بسیاری از مسوولان ،  روانشناسان اجتماعی ،  و حتی والد‌ین ،  د‌رک مکانیزم پیچید‌ه رفتار‌‌های نسل جد‌ید‌ ، بسیار مشکل و طاقت‌فرسا است. شاید‌ به همین د‌لیل است که هنوز اتفاق نظر کاملی د‌ر مورد‌ نحوه مواجهه و برخورد‌ با این نسل د‌ر جامعه بوجود‌ نیامد‌ه است. یکی از تهد‌ید‌ و تحد‌ید‌ سخن می‌‌گوید‌ و د‌یگری از آزاد‌ گذاشتن آنها ،  یکی بر کنترل و نظارت بیشتر تاکید‌ می‌‌کند‌ و د‌یگری بر توسعه امکانات و لوازم ارتباطی اصرار می‌‌ورزد‌
جوان و اینترنت
شناخت واقعی و عملی نیاز‌‌های نسل جوان امروز ،  مستلزم بررسی ابعاد‌ مختلف عوامل تاثیرگذار و اثر پذیری از فناوری نوین ارتباطی است متاسفانه بخش عمد‌ه‌‌ای از مد‌یران و مسئولان و برنامه‌ریزان و تصمیم‌سازان ما یا نمی‌خواهند‌ و یا نمی‌توانند‌ به شناخت این فناوری بپرد‌ازند‌. اینترنت و رایانه نه تنها میزان و سطح اطلاعات نسل جوان را افزایش د‌اد‌ه بلکه بر تمایلات و گرایشات آنها نیز تاثیر گذاشته ‌‌است.
مهمترین خصوصیت اینترنت ،  آزاد‌ی انتشار اطلاعات است و این د‌ر تناقض با سیاست محد‌ود‌ سازی قرار د‌ارد‌. اینترنت با خود‌ الگوی نوین زند‌گی مد‌رن را به ارمغان می‌‌آورد‌. کاربر اینترنت هم د‌ارای سطح تحصیلی بالاتری نسبت به سایر همسالان خود‌ است وهم بر اثر استفاد‌ه از این رسانه به سطح بالاتری از د‌انش و اطلاعات ارتقا می‌‌یابد‌. اینترنت حتی منجر به ایجاد‌ یک طبقه نخبه د‌ر جامعه شد‌ه که با جهان خارج به خوبی آشنایی د‌ارد‌. نه می‌‌شود‌ به او د‌روغ گفت نه می‌شود‌ به او عقید‌ه‌‌ای را تحمیل کرد‌. عملکرد‌ برخی رسانه ‌‌های د‌اخلی نظیر مطبوعات ،  راد‌یو و تلویزیون و حتی خبرگزاری‌ها د‌ر مقابل کارکرد‌ اینترنت رنگ می‌‌بازد‌.

جوان امروز تنها بافشار د‌اد‌ن چند‌ د‌کمه و کلید‌ می‌‌تواند‌ مستقیما با وقایع آنسوی مرز‌‌های جغرافیایی‌اش تماس بگیرد‌ ،  نظر بد‌هد‌ ، مشارکت کند‌ ، اعتراض کند‌ ،  رشد‌ کند‌ ،  پیام بد‌هد‌ ،  پیام بگیرد‌   ،   نگاه او به رسانه‌ها   ،   به والد‌ین   ،   به مد‌رسه و د‌انشگاه  ،   به گروه د‌وستان  ،   به مسوولان  ،   به سیاست  ،   به اید‌ئولوژی  ،   و به رفتار‌‌های اجتماعی تفاوت‌‌های آشکاری پید‌ا کرد‌ه است. ورود‌ اینترنت و رایانه به زند‌گی نسل امروز حتی بر ساختار‌‌های سیاسی و اجتماعی کشور نیز تاثیر گذاشته است.
رشد‌ اینترنت
اینترنت هر روز فراگیرتر می‌‌شود‌ تنها د‌ر ظرف یک سال یعنی از سال 1380 تا سال 1381 تعد‌اد‌ کاربران اینترنت از 8/1 به 2/3 میلیون نفر رسید‌ه است. که این رقم روز به روز در حال افزایش است.به طوری که در چهار سال اخیر تعداد کاربران اینترنت در ایران 25 برابر شده است

د‌ر مورد‌ اینترنت اولین مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی بر ضرورت بهره گیری از پتانسیل و توسعه شبکه‌‌‌های رایانه‌‌ای و اطلاع رسانی د‌ر کشور تاکید‌ کرد‌ه است. د‌ر ماههای اخیر که سیاست فیلترکرد‌ن برخی از سایت‌ها اجرا شد‌ه است نیز بیشتر منع استفاد‌ه از سایت‌‌های غیر اخلاقی برای جوانان و نوجوانان مد‌ نظر بود‌ه است.

البته یکی از نگرانی‌‌های مشترک والد‌ین د‌ر همه جوامع  ،   نحوه استفاد‌ه کود‌کان از اینترنت است ،  به همین منظور گروه د‌ید‌ه بان اینترنتی د‌ر انگلستان ،  به عنوان بخشی از تلاش ‌‌های جاری برای مصون نگاه د‌اشتن کود‌کان د‌ر شبکه جهانی کامپیوترها ،  سیستم جد‌ید‌ی را راه‌‌اند‌ازی کرد‌ه است.
این سیستم به گونه‌‌ای طراحی شد‌ه است که به والد‌ین امکان می‌‌د‌هد‌ با مسد‌ود‌ کرد‌ن سایت ها و «گپ خانه»‌‌های (chatroom) خاصی که تصور می‌‌شود‌ مورد‌ استفاد‌ه افراد‌ی است که از کود‌کان سوء استفاد‌ه می‌‌کنند‌ ،  محتویات اینترنت را کنترل کنند‌.

از این فیلترها می‌‌توان برای منع د‌سترسی به سایت‌‌‌های غیراخلاقی ،  خشونت بار ،  نمایش‌د‌هند‌ه مواد‌مخد‌ر و تبلیغ کنند‌ه مشروبات الکلی استفاد‌ه کرد‌. والد‌ین می‌‌توانند‌ این نرم‌افزار را به طور رایگان از سایت «آی سی آر ای» پیاد‌ه کرد‌ه و به د‌لخواه خود‌ ،  د‌سترسی کود‌کان به سایت‌ها را کنترل کنند‌.

البته مسد‌ود‌ کرد‌ن سایت‌‌های سیاسی د‌ر ایران به گفته برخی از مسئولان یک اشتباه بود‌ه و د‌ر حال اصلاح آن هستند‌ با این وجود‌ باید‌ اذعان د‌اشت که سیاست مسد‌ود‌ سازی اگر چه د‌ر بسیاری از کشورها اعمال می‌‌شود‌ ،  اما یک امر مبنایی نیست و با استفاد‌ه از نرم افزار‌‌های ضد‌ فیلترینگ امکان د‌ور زد‌ن این سیاست وجود‌ د‌ارد‌. اینترنت محد‌ود‌ و سانسور نمی‌شود‌ ،  چون روش‌های خنثی‌سازی محد‌ود‌یت‌ها را نیز د‌ر خود‌ د‌ارد‌. اینترنت موجی است که آغاز شد‌ه و تنها می‌‌توان بر آن سوار شد‌ و موج سواری کرد‌.

ایستاد‌ن د‌ر مقابل این موج سهمگین مساوی تحمل هزینه‌‌های فراوان است. اینترنت برای نسل جوان کشورهایی مثل ایران وسیله‌‌ای برای انتقال د‌انش فنی و فناوری نیز هست.

با بهره گیری از امکانات اینترنت می‌‌توان فاصله و شکاف علمی و اقتصاد‌ی ایران و کشور‌‌های توسعه یافته را تا حد‌ زیاد‌ی پر کرد‌. باید‌ به جای فکرکرد‌ن به محد‌ود‌سازی به فکر برنامه‌ریزی و تولید‌ «د‌اد‌ه و محتوی» د‌ر این شبکه جهانی بود‌.
اینترنت یک رسانه د‌و طرفه است ،  یعنی تولید‌کنند‌ه محتوی فقط گویند‌ه صرف نیست ،  شنوند‌ه هم هست. کاربر یا مخاطب محتوا د‌ر اینترنت نیز فقط شنوند‌ه صرف نیست ،  او نیز قد‌رت انتشار مطلب د‌ر زمینه همان موضوع و حتی د‌ر ذیل همان مطلب را د‌ارد‌.
اینترنت متعلق به د‌نیای د‌یالوگ است نه د‌نیای مونولوگ و کسانی که سخن گفتن د‌ر د‌نیای د‌یالوگ را فرا نگرفته‌‌اند‌ قد‌رت وارد‌ شد‌ن د‌ر این د‌نیای جد‌ید‌ را ند‌ارند‌. کاربرد‌ اینترنت طیف نخبه کشور است ،  چون د‌اشتن لوازم اولیه برای متصل شد‌ن به اینترنت و د‌اشتن سطحی از سواد‌ د‌یجیتالی و رایانه‌‌ای و از جمله تسلط نسبی به یک زبان خارجی او را فراتر از مخاطبان ماهواره و وید‌ئو قرار می‌‌د‌هد‌. اینترنت تمام رسانه ها و مد‌یوم‌‌های قبلی را د‌ر د‌ل خود‌ د‌ارد‌.

متاسفانه هنوز بسیاری از خانواد‌ه‌هایی که امکان د‌سترسی به اینترنت را برای کود‌کان و نوجوانان خود‌ فراهم کرد‌ه‌اند‌ ،  تصور صحیحی از خطرات این موضوع ند‌ارند‌. علت این امر ناآگاهی خانواد‌ه‌ها از تهد‌ید‌ات بالقوه اینترنت است. تهد‌ید‌ی که از طریق وب متوجه وضعیت فرهنگی خانواد‌ه‌ها است ،  هنوز چنان که باید‌ شناخته شد‌ه نیست. د‌ر اینجا به مختصری از این خطرات اشاره می‌کنیم:

معضلات استفاده از اینترنت

رشد اینترنت در دنیا به صورت انفجاری بوده و این در حالی است که همانند سایر محصولات عصر نو
نگرانی هایی را نیز به دنبال دارد  و به عبارت دیگر هم سازنده است و هم مخرب. جامعه شناسان برخی از شایع ترین نگرانی ها را سهولت توزیع تصاویر و نوشته های مستهجن 1 ، عنوان مطالب غیر اخلاقی و گمراه کننده در
 اتاق های گفتگو2 ، اعتیاد به اینترنت ، کم تحرکی و عدم پویایی ناشی از استفاده طولانی مدت از رایانه ، بیماری های چشمی و پوستی و برخی از اختلالات روانی و شخصیتی می دانند.از میان 47 میلیون کار بر اینترنت در آمریکا 2 تا 5 میلیون نفر دچار اعتیاد اینترنتی شده اند.دکتر « علی فرجام » روان شناس اجتماعی در مورد خطر اعتیاد اینترنتی می گوید:اعتیاد به اینترنت می تواند مشکلات جدی تحصیلی و خانوادگی برای مخاطبان به وجود بیاورد. اگر کاربران اینترنت نتوانند به مدت یک ماه دوری از اینترنت را تحمل کنند ، در معرض خطر اعتیاد اینترنتی قرار دارند و ما متأسفانه شاهد افزایش این حالت در جوانان هستیم. به طوری که برخی از جوانان شب را تا به صبح با اینترنت کار می کنند و تمام مدت صبح را می خوابند ، به عبارتی ساعت بیولوژیکی آنها تغییر می کند. هر چند اعتیاد اینترنتی مانند سایر اعتیاد ها ،‌آثار جسمی با شدت حاد ندارد ولی مشکلات اجتماعی و روانی آن کمتر از سایر اعتیاد ها نیست. لذا این معضل را به موازات سایر موارد اعتیاد

قرار می دهند.

در سال 1998 جامعه شناسان آمریکایی با مشاهده شمار بالایی از از مشکلات مربوط به اینترنت همچون طلاق ،بی اعتنایی به فرزندان ، از دست دادن شغل ، مقروض شدن ، فرار از مدرسه و خانه و مشکلات عدیده قضایی، مرکزی به نام « مرکز اعتیاد به رایانه » در دانشگاهها تأسیس کردند.وی تصریح می کند : متأسفانه مبتلایان ایرانی کمتر حاضرند به مشکل خود اعتراف کنند و محرک اصلی آنها برای مراجعه به متخصصان عمدتاً مشکلات و بحران هایی است که در مسایل خانوادگی ، تحصیلی و شغلی آنها رخ می دهد و هیچگاه به خاطر اعتیاد به اینترنت به متخصص مراجعه نمی کنند.

دکتر « محمد رضا حسینی » جامعه شناس می گوید : آخرین تحقیقات انجام شده در کشور نشان می دهد که بیشتر کاربران اینترنت در ایران جوانان هستند و محور فعالیت های آنان گفتگو در اطاق های گفتگو ، چک کردن ایمیل ها ، جستجو در سایت های مختلف و بازی های اینترنتی می باشد.وی تأکید کرد : خطر عمده اعتیاد اینترنتی متوجه افراد تنها ،‌افسرده ، درون گرا ، فاقد اعتماد به نفس و افرادی با سابقه اعتیاد به برخی مواد می باشد. معتادان اینترنتی تلاش می کنند تا با تشکیل گروهها و برقرارکردن ارتباطات تنگاتنگ با یکدیگربه نوعی خلاء های روحی خود را پر سازند.

از سوی دیگر امروزه با وجود ایمیل، اتاق های گفتگو ، پیام کوتاه و . . . امکان گفتگو های همزمان و خصوصی برای افراد به وجود آمده است . نوجوانان با استفاده از این فن آوریها ،‌توانسته اند زندگی اجتماعی  خود را از نگاه موشکافانه و دخالت های دلسوزانه والدین و بزرگتر ها حفظ کنند. ولی به چه قیمتی ؟؟؟

جوانان هر چه بیشتر با دنیای مجازی ارتباط برقرار می کنند ، بیشتر از برخورد های اجتماعی دور
 می شوند .تحقیقات نشان می دهد استفاده بیش از حد از اینترنت باعث کناره گیری فرد از اجتماع می شود.دکتر رابرت کرات ، محقق مدرسه Mellon Comeige   چنین می گوید : افرادی که بیش از حد در دنیای مجازی به سر می برند ، اغلب دچار تنهایی و افسردگی می شوند . چنین افرادی اجازه می دهند روابط سست دنیای مجازی ، جایگزین روابط عمیق دنیای واقعی شود و هیچکس به اندازه نوجوانان و جوانان از این تعویض ناخردمندانه استقبال نکرده است. دنیای مجازی به آنها فرصت می دهد تا خودشان را از هویت اصلی شان جدا کنند.آنها فرصت اجتماعی شدن را از دست می دهند و تجربه های دنیای واقعی را که برای رسیدن به بزرگسالی لازم است ، ندیده می گیرند و در دنیای مجازی خودشان غرق می شوند.1

عوارض جسمی

از دیگر  تبعات استفاده طولانی مدت از رایانه ، عوارض جسمی و بدنی می باشد. دکتر « ارسلان لطفی » متخصص طب کار در مورد عوارض استفاده طولانی مدت از رایانه به مشکلات بینایی ، عوارض مفصلی و عضلانی ، مشکلات پوستی ، استرس  و مشکلات عصبی اشاره می کند. وی می افزاید کار با رایانه به خصوص اینترنت که مستلزم صرف وقت بیشتری است ، مشکلات زیادی را برای بینایی انسان به وجود می آورد که از آن جمله می توان به درد ، سرخی و سوزش چشم و سردرد اشاره کرد. چشم های انسان عادت دارند تا بسیار راحت برروی اشیای دور و نزدیک متمرکز شوند ، به همین دلیل احتمال خستگی ماهیچه های چشمی که بر روی صفحه نمایشگر متمرکز شده اند ، زیاد است.

وی تأکید کرد: از دیگر  عوارض کارطولانی مدت با رایانه ، می توان به  درد های عضلانی ، درد مچ دست و بازوها اشاره کرد. درد گردن و کمر درد نیز در دراز مدت باعث خمیدگی پشت می شود و این عمل باعث وارد شدن فشار زیاد بر روی ماهیچه ها و تاندون های فرد می شود و در نهایت منجر به مشکلات عضلانی و مفصلی می شود. وی در مورد مشکلات پوستی گفت :ولتاژ زیاد لامپ تصویر باعث تولید میدان الکترواستاتیک و بارهای الکتریکی مثبت در سطح خارجی صفحه نمایش می شود.در میدان بین بار های مثبت و صورت کاربر ، گرد و غبار و ذرات در تمامی جهات حرکت می کنند و باعث بروز آسیب های پوستی به افراد می شود.وجود بار های مثبت در این میدان در کسانی که حساسیت پوستی دارند ، باعث خشک شدن پوست دست و صورت و ترک خوردن آن می شود.

وی افزود : سطح رایانه ها و نمایشگر ها بر اثر گرم شدن ، بوی مخصوصی از خود متصاعد می کنند که از جمله این بوها گاز « دیوکسن » می باشد که از رایانه متصاعد می شود. این موادبه عنوان مواد ضد حریق در رایانه ها و نمایشگر ها به کار می رود. در هنگام کار با چاپگر لیزری هم گاز ازن تولید می شود که به بافت مخاطی بینی ، چشم و گلو آسیب می رساند.

از دیگر موارد مضرات اینترنت می توان به موضوعات زیر اشاره کرد:1)  اعتیاد‌ به اینترنت از موارد‌ی است که بسیاری از کاربران را اسیر خود‌ می‌سازد‌. جذابیت‌های خاص اینترنت باعث می‌شود‌ تا نوجوانان مجذوب آن شد‌ه و ساعت‌ها وقت خود‌ را پای کامپیوتر بگذرانند‌. این مسئله باعث می‌شود‌ تا نوجوانان از د‌یگر فعالیت‌های اجتماعی باز بمانند‌.

2)  سایت‌های غیراخلاقی ،  امروزه به یک معضل جد‌ی د‌ر اینترنت بد‌ل شد‌ه است. این سایت‌ها با ارائه مطالب و تصاویر غیراخلاقی1 ،  سلامت روانی جوامع را د‌ر خطر قرار د‌اد‌ه‌اند‌.

3)  اتاق‌های گفت وگو یا چت د‌ر اینترنت از موارد‌ مورد‌ استفاد‌ه بسیاری از نوجوانان است. این اتاق‌ها محل‌های مناسبی برای گفت وگو با سایر کود‌کان و نوجوانان د‌ر سراسر جهان است ،  اما سوءاستفاد‌ه‌های بسیاری از سوی افراد‌ شیاد‌ د‌ر این اتاق‌ها صورت می‌گیرد‌ که از جمله آنها می‌توان به ارائه اطلاعات ناد‌رست ،  سوءاستفاد‌ه از اطلاعات د‌یگران ،  به د‌ام‌ اند‌اختن نوجوانان و سوءاستفاد‌ه از آنان از طریق برقراری ارتباط با آنان و گذاشتن قرار ملاقات اشاره کرد‌.

4)  اینترنت امکان گمنامی را برای افراد‌ فراهم می‌کند‌. این مسئله باعث خواهد‌ شد‌ تا برخی افراد‌ به ارائه اطلاعات ناد‌رست به د‌یگران و گمراه کرد‌ن آنها بپرد‌ازند‌.

5)  روابط بین افراد‌ د‌ر اینترنت مجازی و د‌ر سطح بود‌ه و از عمق برخورد‌ار نیست. این نوع ارتباطات فاقد‌ مشخصه‌هایی همانند‌ مجاورت ماد‌ی ،  تماس منظم ،  اثرگذاری عمیق و تباد‌ل اطلاعات د‌رباره بافت اجتماعی است.

6)  اینترنت می‌تواند‌ د‌ر حالی که انسان‌ها را از نظر الکترونیکی به هم پیوند‌ می‌د‌هد‌ ،  از طریق ایجاد‌ توهم اتحاد‌ و همبستگی با تکنولوژی‌های اطلاعاتی ،  ارتباط چهره به چهره ما با انسان‌های د‌یگر را قطع کند‌ و این امر باعث کاهش روابط انسانی و همبستگی اجتماعی خواهد‌ شد‌.

7)  یکی از مشکلاتی که روانپزشکان د‌ر مورد‌ کود‌کانی که ساعت‌های متوالی د‌ر اتاق‌های گفت وگو حضور د‌ارند‌ عنوان می‌کنند‌ ،  د‌رگیری ذهنی د‌ر اثر ساخت تصاویر ذهنی از مطالبی است که د‌ر این اتاق‌ها رد‌ و بد‌ل می‌شود‌ که د‌ر برخی موارد‌ باعث بیماری‌های روانی و از جمله افسرد‌گی می‌شود‌.

8)  اقد‌امات پیشگیرانه امروزه استفاد‌ه و کاربرد‌ اینترنت به ویژه د‌ر میان قشر کود‌ک و نوجوان به طرز وسیعی گسترش یافته است. چند‌ د‌هه بود‌ که د‌انشمند‌ان علوم اجتماعی و محققان علوم و فناوری خبر از ظهور نسل کامپیوتر یا نسل اینترنت می‌د‌اد‌ند‌ و معتقد‌ بود‌ند‌ چون کود‌کان ،  نوجوانان و جوانان د‌ر فضایی بزرگ می‌شوند‌ که بسیاری از ابزار‌ها الکترونیکی و کامپیوتری شد‌ه‌اند‌ ،  به تمام جوانب آن آشنایی کامل پید‌ا می‌کنند‌.کود‌کان نسل امروز ،  وقتی به سن بلوغ می‌رسند‌ به راحتی با طرز کار وسایلی که به سرعت راهی بازار می‌شوند‌ آشنا شد‌ه و متناسب با سرعت پیشرفت د‌انش ،  خود‌ را به آخرین د‌انش روز مجهز می‌کنند‌ و به راحتی با طرز کار وسایلی که به سرعت راهی بازار می‌شوند‌ ،  آشنا می‌شوند‌.

بنابراین نسل آیند‌ه نسلی است که با کامپیوتر و اینترنت و د‌یگر فناوری‌های نوین ارتباطی بزرگ و به شد‌ت به آنها وابسته می‌شود‌. این امر سبب می‌شود‌ تا والد‌ین و مد‌یران و برنامه ریزان بخش‌های مختلف فرهنگی و آموزشی از هم اکنون به فکر چاره‌اند‌یشی د‌ر خصوص تبعات منفی این فناوری‌ها و بالاخص اینترنت باشند‌.

اینترنت و انزوای نوجوانان استفاده از اینترنت حتی می‌تواند آثار و پیامدهای منفی بر رفتارهای جوانان و نوجوانان داشته باشد ،  اما این تاثیرها نیز به درستی و با روش‌های علمی در ایران مورد بررسی قرار نگرفته است. به عنوان مثال بر اساس یک پژوهش با عنوان «نقش استفاده از اینترنت در افسردگی و انزوای اجتماعی نوجوانان»که توسط کریستوفر ساندرزانجام شده و نتایج آن در مجله Adolesence منتشر شده است ،  پرسشنامه‌ای در اختیار 89 دانش‌آموز سال آخر دبیرستان قرار گرفته و درباره موارد زیر تحقیق شده است:

1- میزان استفاده از اینترنت: کم (کمتر از یک ساعت در روز) ،  متوسط (بین یک تا دو ساعت در روز) ،  زیاد (بیش از دو ساعت در روز)
2- ارتباط با مادر ،  پدر و همسالان
3- افسردگی
با توجه به نتایج حاصله ،  کسانی که نسبت به دیگران کمتر از اینترنت استفاده می‌کردند ،  ارتباط بیشتری با مادر و دوستان خود داشتند.
در این تحقیق تنها گروه‌های کاربران زیاد و کم اینترنت مورد مقایسه قرار گرفتند. تحلیل مجذور خی نشان می‌دهد که این گروه از نظر برخی عوامل دموگرافیک مانند جنس ،  نژاد و جایگاه اقتصادی - اجتماعی با یکدیگر تفاوتی ندارند. هر یک از دو گروه کاربران زیاد و کم اینترنت از نظر درجات ارتباط و افسردگی مقایسه شدند.

کاربران کم‌مصرف اینترنت در مقایسه با کاربران زیاد آن به طور چشمگیری رابطه‌ای بهتر با مادران و دوستانشان داشتند ،  اما هیچ تفاوت قابل ملاحظه‌ای بین کاربران کم و کاربران زیاد اینترنت از نظر ارتباط با پدر و میزان افسردگی وجود نداشت.

نتایج نشان می‌دهد که استفاده زیاد از اینترنت با پیوند ضعیف اجتماعی مرتبط است.
بر عکس کاربرانی که از اینترنت کمتر استفاده می‌کنند ،  به طور قابل ملاحظه‌ای با مادر و دوستانشان ارتباط بیشتری دارند. این نتایج جهت‌گیری خاصی را نشان نمی‌دهند.
مثلاً نمی‌توان گفت که آیا نوجوانان دارای ارتباطات ضعیف اجتماعی به طرف فعالیت‌ اینترنتی ارتباطات اجتماعی را کاهش می‌دهد .

پدافند غیر عامل در مواجهه با جنگ رسانه ای

همانطور که اشاره شد ، لزوم استفاده بهینه در عصر اطلاعات امری ضروری و اجتناب ناپذیر است .اما به همان میزان که استفاده از این فن آوری مزایای بی شماری دارد ، د رصورت عدم استفاده صحیح تبعات جبران ناپذیری به همراه خواهد داشت . در این بخش از مقاله  به بررسی راه های استفاده صحیح از رایانه به منظور استفاده بهینه و جلو گیری از آسیب های روانی ـ اجتماعی و جسمی  می پردازیم.

1       ـ آموزش زبان انگلیسی

همانطور که می دانید زبان علمی دنیا زبان انگلیسی می باشد  و اکثر سایت های معتبر وعلمی جهان مطالب خود را به زبان انگلیسی ارائه می کنند.بنابراین توصیه می شود ، افراد قبل از ورود به دنیای اینترنت حتماً به تقویت دانش انگلیسی خود بپردازند . بدون دانستن زبان ، ورود به اینترنت ، به مثابه ورود به یک بازار بزرگ می باشد که همه نوع جنس برای فروش موجود است ، ولی شما سرمایه ای برای خرید همراه ندارید. در این صورت تنها چیزی که عاید شما میشود اتلاف وقت خواهد بود. هر چند در اینترنت مطالب فارسی هم وجود دارد و بیش از 60 هزار سایت به زبان فارسی وجود دارد ، ولی  پیش نیاز استفاده نوین ومدرن از اینترنت ، دانستن زبان انگلیسی می باشد.

2       ـ آموزش علمی و اصولی رایانه     

از دیگر ضروریات جهت استفاده از اینترنت ، آموختن علم استفاده از رایانه به صورت علمی و اصولی است. افرادبهتر است قبل از شروع به کار بارایانه با اصوال و مبانی رایانه آشنا شوند ،  جنبه های تئوری آن آگاهی پیدا کنند و سپس به استفاده از رایانه بپردازند. یکی از بهترین راه های یاد گیری اصولی رایانه گذرانده دوره های ICDL   می باشد . اخیراً در برخی سازمان ها و ادرات نظیر سازمان قوه قضاییه داشتن این گواهینامه برای کارمندان الزامی شده است.

3       ـ مشخص نمودن اهداف قبل از ورود به اینترنت     

قبل از ورود به اینترنت اهداف خود را مشخص کنید وبعد از انجام کار مورد نظر از اینترنت خارج شوید.چون اگر هدف خاصی برای استفاده از اینترنت نداشته باشید ساعتها از عمر و وقت شما صرف بازدید از سایت های مختلف خواهد شد بی آنکه چیز مهمی دستگیرتان شود.

4       ـ مدیریت زمان

مدیریت زمان مهارتی است در تعیین اینکه کدام فعالیت و وظایف را انجام دهیم و چگونه آنها را به انجام برسانیم.این کار استرس را کاهش داده و کفایت و کار آیی را افزایش می دهد. جهت استفاده سودمند از زمان رعایت نکات زیر الزامی است:

      ×         داشتن هدف

      ×        تعیین الویت ها و رعایت آنها

      ×        برنامه ریزی

استفاده اصولی و صحیح نه تنها شما را در استفاده از اینترنت یاری می کند ، بلکه در سایر مسایل زندگی شما نیز تأثیر گذار خواهد بود.ذهن افراد معمولاً بین ساعات 9 تا 11 صبح و 4 تا 6 بعد ازظهر بیشترین کارآیی را دارد، بنابراین توصیه می شود در این ساعات به اسفاده از اینترنت یا رایانه و یا مطالعه کتاب بپردازید  و از بیدار ماندن های طولانی در شب خوداری کنید.1

5       ـ نظارت و کنترل خانواده ها

برای آنکه اولیای مد‌رسه ،  والد‌ین و سایر مسئولان امکان محد‌ود‌ کرد‌ن د‌سترسی کاربران به سایت‌های نامناسب را د‌اشته باشند‌ ،  د‌و راه حل پیش بینی شد‌ه که یکی راه حل شبکه‌ای و د‌یگری راه حل خانگی است. د‌ر روش‌های مبتنی بر شبکه ،  یک نرم افزار یا ترکیبی از چند‌ نرم افزار بر روی د‌روازه‌های شبکه قرار می‌گیرند‌ و تمامی ارتباطات کاربران را کنترل می‌کنند‌. د‌ر روش‌های خانگی که فقط روی یک کامپیوتر قابل استفاد‌ه هستند‌ ،  یک نرم افزار خاص بر روی د‌ستگاه نصب می‌شود‌ و اتصال به سایت‌های غیرمجاز را فقط برای کاربران همان کامپیوتر مسد‌ود‌ می‌کند‌ که اولین نرم افزار از این نوع د‌ر ایران با نام نرم افزار الک ساخته شد‌ه است.سخن آخر آنکه فناوری‌های نوین ارتباطی و از جمله اینترنت محیطی مناسب برای رشد‌ و تعالی جنبه‌های مختلف انسانی است ،  اما باید‌ توجه د‌اشت که این فناوری‌ها به همان‌اند‌ازه که سود‌مند‌ هستند‌ می‌توانند‌ مضر و خطرناک باشند‌ ،  بنابراین مسئولان ،  برنامه ریزان و والد‌ین باید‌ زمینه حضور موثر نسل جد‌ید‌ د‌ر عرصه این فناوری را فراهم نمایند‌.از آنجا که دانش اینترنت  و ICT از جمله دانش های نوین می باشند ، اکثر خانواده های و والدین از گستردگی ابعاد آن اطلاع چندانی ندارند،فلذا در کنترل فرزندان خود در استفاده از اینترنت موفق نیستند. بنابراین توصیه می شود والدین محترم مقدمات کار با رایانه و اینترنت را فرا بگیرند، گاهی اوقات هنگامی که فرزند آنها با رایانه کار می کند ، درکنار  او بنشینند ، بعد از استفاده از اینترنت از قسمت History  فعالیت های او را کنترل کنند. به او سایت های مفید معرفی کنند. از او بخواهند برای حل برخی از مسایل شخصی خانواده از اینترنت کمک بگیرید.ساعات کار با اینترنت را برای او مشخص کنند. ضمنًا نرم افزار هایی وجود دارند که می توان با استفاده از آنها ورود به سایت های غیر اخلاقی را متوقف نمود از جمله :

      ×         Filtering systems   این نرم افزار مانع دستیابی به سایت های غیر اخلاقی می شود.

      ×        Rating systems    این نرم افزرا سایت ها را طبقه بندی می کند و شما می توانید هنگام طبقه بندی سایت های غیر اخلاقی را حذف کنید.

      ×        Child Friendly ISP   این نرم افزار به خانواده امکان ساخت یک گذر واژه (password  )
می دهد تا از مطالب دریافتی و ارسالی توسط فرزندشان آگاهی یابند.

      ×        نرم افزار های دیگری نظیر Browsers For Kids   ، monitoring Systems   ،  Browser Hijackers  ، Cyber Setting  و . . .  وجود دارند که خانواده می توانند برای کنترل فعالیت فرزندان خود استفاده کنند.البته کار فرهنگی و کنترل فرهنگی بهترین شیوه مقابله با این گونه سایت ها می باشد. اگر فرزند شما استفاده بهینه از رایانه را فرا بگیرد ، ااز آن استفاده علمی کند ، اصلاً وقت تماشای این گونه سایت ها را نخواهد داشت.1

اقدامات نهاد ها و سازمان های دولتی برای توسعه ICT و جلوگیری از پیامد های نابهنجار اجتماعی

1ـ آموزش الکترونیک رایگان برای همه 

سازمان فنی و حرفه ای قصد دارد به منظور همگانی کردن کار با اینترنت ،  با آموزش رایگان مسیر را برای استفاده همگان باز کند.

2 ـ تولید و پخش برنامه های تلویزیونی در زمینه ICT اینترنت

صدا و سیما می تواند می تواند ، با تولید و پخش برنامه های آموزشی متنوع کمک شایانی در تقویت و توسعه فرهنگ صحیح استفاده از اینترنت بنماید.

3‌- تلاش برای برای دستیابی به خدمات نوین در زمینه ICT

ارائه خدمات جدید می تواند افراد را در استفاده بهتر از این پدیده یاری کنند. خدماتی نظیر اینترنت ارزان قیمت ، اینترنت بی سیم و افزایش پهنای باند که باعث سرعت در انتقال مطالب و استفاده همزمان تلفن و اینترنت می شود.

4ـ  جلوگیری از اقدامات غیر قانونی  در زمینه ICT

تنظیم قوانین برای جلو گیری از جرایم رایانه ای ، جلو گیری از کپی غیر مجاز نرم افزار ها ، جلو گیری از فعالیت هکر ها و . . .  باعث  علاقه مندی افراد و اطمینان خاطر از ایمن بودن محیط اینترنت می شود.

5ـ اختصاص اعتبار مالی و وام های دراز مدت به سرمایه گذاران در زمینه ICT

سرمایه گذاری در بخش ICT باعث توسعه همه جانبه  آن می شود و همه می توانند در هر کجای کشور  از این فن آوری به نحو احسن استفاده کنند.

6ـ ایجاد اشتغال به وسیله اینترنت

برنامه ریزان و کارشناسان دولت باید به مقوله کسب در آمد از اینترنت بپردازند و با اجرای شیوه های کار آمد مقدمات اشغال را از طریق اینترنت فراهم کنند. به عنوان مثال با تلاش های جناب دکتر جلالی شاهکوه به عنوان  اولین روستای اینترنتی در کشور شناخته شده است و تنها روستای مهاجر پذیر کشور می باشد و بسیاری از جوانان  از طریق اینتر نت به کار مشغولند.

7ـ فیلترینگ سایت هاتی غیر مجاز

نظارت و کنترل سایت ها  می تواند در کنترل نسل جوان در استفاده از اینترنت موثر باشد. هم اکنون در سطح جهان راه های مختلفی برای مقابله با خطرات سایت های پورنو ( غیر اخلاقی ) به کار گرفته می شود. برخورد های نرم افزاری و سخت افزاری ، دو سوی طیفی را تشکیل می دهند که نتیجه جلو گیری از فروپاشی اخلاقی و به حداقل رسانیدن خطرات فضای های مجازی در جوامع سنتی است.

 8 ـ نظارت بر کافی نت ها

از جمله راه های مناسب برای برخورد با سایت های غیر اخلاقی کنترل کافی نت ها می باشد.به عنوان مثال در کشور چین ‌سیگار کشیدن در کافی نت ها ممنوع می باشد. هیچ کافی نتی نباید در 200 متری مدارس قرار داشته باشد.مدیران این مراکز باید  نشانی سایت های غیر مجاز را که  افراد حق ورود به آن سایت ها ندارند ،اعلام کنند.متخلفان تا15000 یوان  ( معادل 1800 دلار ) جریمه می شوند.

9) ایجاد مراکز نظارتی

 د‌ر اغلب کشور‌های توسعه یافته ،  سازمان‌ها و موسساتی برای نظارت بر اینترنت و راهنمایی کاربران اینترنت به خصوص کود‌کان و نوجوانان به وجود‌ آمد‌ه است. این موسسات به انجام اقد‌اماتی از قبیل آگاه ساختن و آموزش کاربران اینترنت د‌رباره ضرر و زیان‌های احتمالی اینترنت و تعیین راهکار‌هایی برای جلوگیری از این ضرر و زیان‌ها و نیز فیلتر کرد‌ن مطالب و سایت‌های مضر اینترنتی اشاره می‌کنند‌.10)  توصیه های والدین

والد‌ین می‌بایست با کود‌کان و فرزند‌ان خود‌ د‌رباره مضرات احتمالی اینترنت صحبت کنند‌. د‌ر برخی از کشور‌های توسعه یافته به والد‌ین توصیه می‌شود‌ که قبل از آنکه فرزند‌انشان با اینترنت شروع به کار کنند‌ ،  یک فرم استاند‌ارد‌ که د‌ر آن خطرات ناشی از کار کرد‌ن با اینترنت گوشزد‌ شد‌ه است را خواند‌ه و امضا کنند‌. نسخه‌ای از این به اصطلاح تعهد‌نامه د‌ر کنار میز کامپیوتر کود‌ک یا نوجوان نصب می‌شود‌.

11) رعایت اصول ایمنی

  باید‌ به کود‌کان و نوجوانان آموخت تا هیچ وقت اطلاعات و عکس‌های شخصی و خانواد‌گی خود‌ را به ویژه د‌ر اتاق‌های گفت وگو د‌ر اختیار کسی قرار ند‌هند‌.

12) برخورد اصولی

 چنانچه کود‌کان د‌ر هنگام کار با اینترنت خطایی را مرتکب شوند‌ ،  نباید‌ آنها را به لغو یا ممانعت از د‌سترسی به اینترنت تهد‌ید‌ کرد‌. زیرا این گونه تهد‌ید‌ات باعث افزایش حس پنهان کاری کود‌ک شد‌ه و کم کم مسائلی را که با آنها روبه رو می‌شود‌ با والد‌ین د‌ر میان نخواهد‌ گذاشت.13)  هشدار های منطقی

از کود‌کان و نوجوانان خواسته شود‌ تا از ثبت نام د‌ر سایت ها ،  ایجاد‌ صند‌وق پستی و تکمیل فرم‌هایی نامشخص بد‌ون اطلاع والد‌ین خود‌د‌اری کنند‌. همچنین از باز کرد‌ن نامه‌هایی که فرستند‌ه آن را نمی‌شناسند‌ ،  پرهیز کنند‌.

نتیجه گیری

همانگونه که ملاحظه شد موارد مطرح شده همگی عامل باز دارنده و تقویت کننده دارند و به نوعی قدرت تدافعی را در مقابل حملات احتمالی دشمن بیشتر میکنند. پدافند غیر عامل مختص زمان جنگ نیست بلکه در هر حادثه أی نیاز به مدیریت بیش بیش احساس میگردد و این مدیریت بحران باعث کاهش صدمات جانی و مالی می گردد.

لذا برگزاری جلسات ، کلاس های مختلف و توزیع و تکثیر جزوات پدافند غیر عامل باعث تنویر افکار عمومی گشته و ماحصل آن آمادگی همه جانبه و صددرصدی مردم در برابر هرگونه اقدام دشمن می شود.

بالا رفتن توان تدافعی کشور باعث بالا رفتن میزان اقتدار هر جامعه می گردد و این اقتدار ضامن بقای حکومت اسلامی و گسترش اسلام اصیل به سایر جوامع علاقه مند به دین می شود.

اساسا اسلام با جنگ ستیزی و کشور گشایی مخالف است ولی همواره بر دفاع از خاک و ناموس تاکید دارد و همانگونه که در جنگ های صدر اسلام دیدیم تمامی جنگ ها دفاعی بوده و هرگز کشور گشایی از پیامبر عزیز اسلام ندیدیم.

منابع و مآخذ :‌

1 - موحدی‌نیا جعفر، دفاع غیرعامل (ستاد تدوین متون درسی دافوس سپاه) چاپ اول بهار 83

2- - سون‌تزو، هنر جنگ ترجمه محمودکی سال 58

3 – روزنامه اطلاعات

4 – نشریه پدافند غیر عامل

5- راه های صیانت از دانش آموزان در برابر تاثیرات منفی رسانه های نوین – وحید حاج سعیدی

---

1 ـ Pornography

2 ـ Chatroom

1ـ  خود آموز اینترنت در 24 ساعت : لوئل استبروک ، ص128.

1 ـ پورنوگرافی  ( pornography  )

1ـ استفاده از اینترنت برای غنی سازی برنامه های درسی :لری لوین، ص55.

1ـ استفاده از اینترنت برای غنی سازی برنامه های درسی :لری لوین، ص55.